Create to Connect -> Create to Impact (CtC -> CtI)

DE LANGE ADEM VAN EEN SOLIDAIR PROCES

Journalistiek verslag door Annette Embrechts dans- en theaterjournalist de Volkskrant en Theaterkrant nazomer 2022

Woorden & daden

Onder het toeziend oog van de grote Sloveense dichter en jurist France Prešeren (1800-1849) strijkt een groep van ruim dertig mensen neer aan de voet van zijn sokkel op het beroemde plein in hartje Ljubljana. Ze dragen borden met daarop begrippen als ‘toekomst’, ‘kinderen’, ‘gerechtigheid’, ‘verbinding’ en ‘schepping’. Terwijl de 19e-eeuwse dichter ooit zijn omstreden woorden van een heildronk leende aan het Sloveense volkslied, vragen ‘de demonstranten’ op deze 25ste augustus 2022 argeloze pleinbezoekers naar hun visie op de betekenis van de afgedrukte begrippen. Welke lading heeft voor hen een veel gebruikt woord als ‘toekomst’, ‘natuur’ of ‘verbinding’, begrippen die nauwelijks los geïnterpreteerd kunnen worden van de sociale en politieke context waarin ze worden gebruikt? Om het gesprek op gang te helpen staan er zo neutraal mogelijke definities gedrukt op de witte schilden; zo staat bij het begrip ‘connectie’: ‘een persoon of organisatie die je kent en die je kan helpen of adviseren in je sociale of professionele leven’ en ‘de daad van het verbinden of de staat van in verbinding staan’.

Niet dat er hele verhitte conversaties ontstaan op het zonovergoten Prešerenplein – het flaneren wint vooralsnog van het discussiëren - maar de stoet trekt zeker aandacht. Mensen reageren vrolijk en verbaasd. Terrasgangers maken filmpjes met hun smartphones. Een enkeling vraagt tekst en uitleg aan de Kroaat Siniša Labrović (57), de bedenker van deze publieke-interventie-met-borden. ‘Ik wil een zo objectief mogelijk gesprek in de buitenlucht entameren over polariserende begrippen, vandaar het maagdelijk witte design van de borden en de keurig afgedrukte, encyclopedische omschrijvingen’, aldus de beeldend kunstenaar. ‘Ik wil geen activistische setting met slogans in hanenpoten op bordkarton. Dat schrikt af. Dan nemen mensen bij voorbaat al stelling, vóór of tegen. Ik stuur met Words aan op een open dialoog.’

Words van Siniša Labrović , Ljubljana - Mlada Levi Festival © Dave Schwab

Publiek & privaat

De Kroatische kunstenaar Labrović is met zijn ‘interventies in de publieke ruimte’ een graag geziene gast op het jaarlijkse festival Mladi Levi Festival (Sloveens voor jonge leeuwen) in Ljubljana, dat dit jaar de slotmanifestatie organiseert van het grootschalige Europese meerjarenproject Create to Connect -> Create to Impact (CtC -> CtI). Vorig jaar verbouwde Labrović tijdens het negendaagse festival een openbaar toilet tot zijn tijdelijk thuis en streamde van daaruit, tijdens de coronapandemie, zijn ‘verborgen leven’.

Een paar jaar geleden liet Labrović de woorden ‘private property’ tatoeëren op zijn kaalgeschoren hoofd om te attenderen op het sluipende gevaar van agressieve privatisering. Daarmee sluit Labrović opvallend genoeg aan bij het eerder deze slotdag gepresenteerde project van Jaka Železnikar (50). Deze Sloveense computerdichter waarschuwt met een gestaag groeiende website voor de toenemende privatisering van natuurgebieden in heel de wereld (zie website www.private-property-access-forbidden.space). Confronterend om via visueel geordende data te zien hoeveel natuur – toch eigendom van ons allemaal - in handen valt van gefortuneerde eigenaren en daarmee wordt onttrokken aan publiek bezit.

Artistiek & sociaal

Net als de wandeling Words van Labrović is Private Property – Access Forbidden een van de vele Europese projecten die tot stand zijn gekomen met steun van Create to Connect -> Create to Impact. Bij al deze initiatieven draait het om ‘het creëren van impact op de maatschappij, door middel van verandering, innovatie, emancipatie en empowerment’ aldus het netwerk van organisaties achter CtC -> CtI (zie: www.ctc-cti.eu). Dat zijn ambitieuze woorden, maar CtC -> CtI laat het niet bij ronkende teksten. Op allerlei creatieve manieren, via publicaties, performances, debatten, radioprogramma’s, voorstellingen, kunstprojecten, installaties en expertmeetings wordt onderzocht wat kan worden verstaan onder ‘sociale impact’? Hoe definieer je dit begrip? Welke rol speelt de politiek, welke rol de publieke ruimte, de bewoners en hun sociale omgeving? Hoe positioneert een kunstenaar zich en hoe innoverend en open stellen organisaties zich zelf op? Bovendien: hoe meet je ‘impact en empowerment’ en wat is het lange termijn effect? Allemaal relevante vragen om te voorkomen dat het bij sociale impact van kunstprojecten slechts gaat om een hype rond een toverwoord of het voldoen aan criteria van fondsen.

Presentatie Jaka Železnikar: Private Property - Access Forbidden (c) Branka Keser

‘In de kern heeft het altijd te maken met het nemen van verantwoordelijkheid voor problemen in onze omgeving én het durven aangaan van duurzame en diepgaande, persoonlijke verbindingen tussen kunstenaars en publiek’, benadrukt Alma R. Selimović (42), ontwikkelingsdirecteur en manager fondsenwerving van Bunker en één van de twee coördinatoren van CtC -> CtI. ‘We moedigen onszelf en iedereen in ons netwerk aan om precies dat te doen dat serieus een effect heeft op de maatschappij. Wat dat is, verschilt per land en per organisatie. Maar het draait om solidariteit op alle niveaus. En dat is een tijdrovend proces.’

Lokaal & internationaal

Words is één van de reeks performances die het 25-jarige Mlada levi (Sloveens voor ‘nieuwe leeuwen’) presenteert op deze slotmanifestatie van CtC -> CtI. In Europa zijn er de afgelopen jaren – ondanks de coronarestricties - ruim 120 projecten gerealiseerd door dit internationale netwerk van negen actieve en zes toehorende culturele organisaties. CtC -> CtI is een voortzetting van het CtC- project dat in 2012 startte als gezamenlijke inspanning van zestien Europese partners om krachtige en duurzame verbindingen te realiseren tussen (podium)kunstenaars, publiek, culturele organisaties en wetenschappers. Met allerlei kunstinitiatieven werden nieuwe publieksgroepen bereikt. Bij de voortzetting van CtC naar CtI in 2018 heeft het netwerk zich deels vernieuwd (een klein aantal partners stopte, vijf haakten aan, zie: ctc-cti.eu). De focus werd verlegd van publieksopbouw naar het creëren van impact.

Europese netwerkpartners CtC -> CtI

CtC -> CtI vraagt nadrukkelijk aandacht voor de invloed en waarde van kunst voor de samenleving, door de brede, veelzijdige ontwikkeling hiervan te bestuderen door het prisma van sociale verandering, emancipatie en empowerment. De internationale samenwerking heeft ondanks de coronacrisis – of misschien zelfs dankzij - veel spannende inzichten, kennis, methodes en verschillende kunstvormen opgeleverd – dat onderschrijven alle deelnemers. Ook al was het niet even makkelijk de motor via zoomsessies gaande te houden. Negen organisaties namen actief deel, waaronder grote instellingen als Theater Rotterdam en Noorderzon Performing Arts Festival in Nederland, BIT Teatergarasien in Bergen/Noorwegen en Culturgest in Lissabon/Portugal, alsook kleine voortrekkers zoals AltArt in Cluj-Napoca/Roemenië en Bunker in Ljubljana, Slovenië.

Deze laatste heeft als ‘Sloveense non-profit organisatie voor de realisatie en organisatie van culturele evenementen (zoals hedendaagse theatervoorstellingen, dansperformances, workshops en educatieve programma’s)’ binnen het netwerk de afgelopen jaren de penvoering én leiding gehad over CtC-> CtI. Culturgest in Lissabon zal, wanneer het vervolgproject onder de noemer Create to Permuate eveneens doorgang vindt, die fakkel overnemen.

Allemaal zeggen ze terugkijkend: een Europees netwerk over sociale en artistieke impact staat of valt met de inzet van personen, die goed ingebed zijn in een omgeving; zonder contacten heb je geen impact en samenwerken doe je niet met organisaties maar met toegewijde mensen. Die zijn er, bewijst de slotconferentie, waarvoor betrokkenen uit Slovenië, Portugal, Engeland, Nederland, Roemenië, Noorwegen, Kroatië, België, Italië en Tsjechië naar Ljublijana waren afgereisd, om performances te zien, bij te dragen aan debatten en als demonstranten door het centrum van Ljubljana te lopen. Zo zagen zij onder meer een confronterende getuigenis uit Chili: het interdisciplinaire project Mutilated, waarin het Chileense collectief Cuerpo Sor (bestaande uit actrice en filmmaker Ébana Garin Coronel en theaterregisseur Luis Guenel Soto) met bonkende hamers en rammelend gruis in een onheilspellend duisternis de aandacht vestigde op de verzwegen verhalen van slachtoffers die een hoge prijs betaalden voor hun deelname aan de studentenprotesten in 2019: zij verloren grotendeels hun zicht door hardhandig politiegeweld, waarmee de sociale opstand werd neergeslagen.

Mutilated door Cuerpo Sur uit Chili © Miguel Barreto

BOEK: Social Impact in Arts and Culture – The Diverse Lives of a Concept

Een van de meest tastbare uitkomsten van CtC -> CtI is het fraai vormgegeven, diepgravende boek Social Impact in Arts and Culture – The Diverse Lives of a Concept, dat tijdens de slotmanifestatie in Ljubljana is gepresenteerd. In 15 essays werpen schrijvers prikkelende vragen op zoals de verschillen tussen de historische herkomst van het begrip ‘sociale impact’ en de vele betekenissen waarin het begrip vandaag wordt gebruikt, welke rol sociaal-actieve kunst speelt in de opstand tegen de dystopie van het neoliberalisme en hoe met medium van interactieve radio slim kan bijdragen aan gemeenschapsvorming. Ook wordt dieper ingegaan op de kritiek dat (tijdelijke) artistieke communityprojecten mogelijk ongewild bijdragen aan het politieke saneringsbeleid van neo-liberalitische regeringen. Die snijden eerst fors in sociaal welzijn door voorzieningen weg te bezuinigen, waarna ze subsidiepotjes voor kunstenaars instellen, zodat die het geslagen gat mogen camoufleren met incidentele projecten gericht op participatie van getroffen burgers. Communityprojecten worden juist daar gestimuleerd, waar cruciale sociale voorzieningen zijn verdwenen. Bevestigen kunstenaars daarmee juist niet de sociale hiërarchie in een maatschappij? Welke betekenis krijgen exclusie en inclusie dan? Is de sociaal-politieke kloof tussen de machtige meerderheid en de uitgesloten minderheid wel met kunstinitiatieven te overbruggen? En hoe zat het ook alweer met de participatieve theatertechnieken van Het Theater van de Onderdrukten – een theorie ontwikkeld door Augusto Boal, waarin passief publiek niet bestaat?

Multidisciplinair & documentair

Coördinator Alma R. Selimović vat met een glimlach de afgelopen jaren samen rond de bijzondere Europese samenwerking binnen CtC -> CtI. ‘Natuurlijk had corona grote impact en liepen een aantal projecten hierdoor vertraging op. Maar Bunker huldigt altijd eerlijke arbeidsvoorwaarden op de werkvloer dus hiermee zijn we ook zorgvuldig omgesprongen. Als kunstenaars door complexe omstandigheden meer tijd nodig hadden om projecten alsnog te realiseren, hebben we hen hiertoe in staat gesteld. We hebben onbeschrijflijk veel geleerd, een klein beetje geleden en meer dan genoeg plezier gehad.’

Ze benadrukt dat de kracht van het netwerk bestaat uit de globaliserende samenwerking van al de deelnemende landen, maar dat de kracht van ieder geïnitieerd project juist schuilt in een grondige lokale inbedding. ‘Er bestaat niet één methode of gereedschapskist om sociale impact te genereren. Iedere kunstenaar, iedere organisatie moet zijn eigen wiel uitvinden. Maar je kunt wel van elkaar leren.’ Zo blijkt dat multidisciplinaire en documentaire projecten vaak veel effect sorteren omdat ze meer haakjes hebben om hun aanwezigheid in het publieke discours op te eisen.

Mark Deputter (61), algemeen en artistiek directeur van Cultuurgest in Lissabon (en daarvoor van Stuc in Leuven en Teatro Maria Matos) verdedigt de onverwachte, individuele en intieme kant van het begrip sociale impact: ‘Kunst kan je vanuit een ander perspectief naar de wereld laten kijken. We staan eigenlijk altijd in de productie- of organisatiemodus. We kijken vooral naar praktische zaken. Maar juist onpraktische aspecten maken indruk op je ziel en beïnvloeden de manier hoe je wereld aanschouwt.’ Culturgest wil daarom zo veel mogelijk nieuwe publieksgroepen bereiken om hen kennis te laten maken met unieke esthetische ervaringen. ‘De podiumkunsten lenen zich perfect om geconcentreerd door een nieuw venster catastrofes in de ogen te durven kijken. Daarom ontwikkelen we een intensief programma over een breed scala aan vraagstukken op het gebied van kunst, wetenschap, politiek en samenleving, in nauwe samenwerking met kunstenaars, wetenschappers, universiteiten en andere organisaties uit het maatschappelijk middenveld. Thema's die we blijven onderzoeken zijn: migratie, culturele diversiteit en dekolonisatie, gender en niet in de laatste plaats ecologie en klimaatverandering.’

English

Words & deeds

Under the watchful eye of the great Slovenian poet and jurist France Prešeren (1800-1849), a
group of more than 30 people perch at the foot of his pedestal in the famous square in the heart of Ljubljana. They carry placards bearing such terms as "future," "children," "justice," "connection" and "creation. While the 19th-century poet once lent his controversial words of a toast to the Slovenian national anthem, on Aug. 25, 2022, "the protesters" are asking unsuspecting square-goers for their views on the meaning of the printed terms. For them, what connotations do common words like "future," "nature" or "connection," concepts that can hardly be interpreted separately from the social and political context in which they are used? To get the conversation going, the white shields have as neutral definitions as possible printed on them; for example, the term 'connection' reads, 'a person or organization you know who can help or advise you in your social or professional life' and 'the act of connecting or the state of being in connection.

'Not that very heated conversations arise in the sun-drenched Prešeren Square - strolling wins over discussion for now - but the procession certainly attracts attention. People react happily and amazed. Terrace-goers make videos with their smartphones. A few ask Croatian Siniša Labrović (57), the creator of this public-intervention-with-signs, for an explanation. 'I want to initiate the most objective outdoor conversation possible about polarizing concepts, hence the pristine white design of the signs and the neatly printed, encyclopedic descriptions,' says the visual artist. "I don't want an activist setting with slogans in cocksuckers' feet on a signboard. That deters. Then people take a stand in advance, for or against. With Words, I encourage an open dialogue.'

Public & private

With his "interventions in public space," Croatian artist Labrović is a welcome guest at the annual Mladi Levi Festival (Slovenian for young lions) festival in Ljubljana, which this year hosts the closing event of the large-scale European multiyear project Create to Connect -> Create to Impact (CtC -> CtI). Last year during the nine-day festival, Labrović converted a public toilet into his temporary home and streamed his "hidden life" from there, during the corona pandemic.

A few years ago, Labrović had the words "private property" tattooed on his shaved head to draw attention to the creeping danger of aggressive privatization. In doing so, Labrović strikingly echoes the project presented earlier this closing day by Jaka Železnikar (50). This Slovenian computer poet uses a steadily growing website to warn of the increasing privatization of natural areas around the world (see website www.private-property-access-forbidden.space). Confronting to see through visually organized data how much nature - after all owned by all of us - is falling into the hands of wealthy owners and thus being taken away from public ownership.

Artistic & social

Like Labrović's Walk Words, Private Property - Access Forbidden is one of the many European projects created with the support of Create to Connect -> Create to Impact. All of these initiatives are about “creating impact on society, through change, innovation, empowerment and emancipation,”
according to the network of organizations behind CtC -> CtI (see: www.ctc-cti.eu). These are ambitious words, but CtC -> CtI is not leaving it at rhetoric. In all kinds of creative ways, through publications, performances, debates, radio programs, performances, art projects, installations and expert meetings, they are investigating what can be understood as 'social impact'? How do you define this concept? What role do politics play, what role public space, residents and their social environment? How do artists position themselves and how innovative and open do organizations position themselves? Moreover, how do you measure 'impact and empowerment' and what is the long-term effect? All relevant questions to avoid the social impact of art projects is just hype around a magic word or meeting fund criteria.

“At its core, it always has to do with taking responsibility for problems in our environment and daring to make lasting and deep, personal connections between artists and audiences,” stresses Alma R. Selimović (42), development director and fundraising manager of Bunker and one of the two coordinators of CtC -> CtI. 'We encourage ourselves and everyone in our network to do exactly what seriously impacts society. What that is varies from country to country and from organization to organization. But it's about solidarity at all levels. And that's a time-consuming process.'

Locally & internationally

Words is one of the series of performances presented by the 25-year-old Mladi Levi (Slovenian for "young lions") at this final event of CtC -> CtI. Over 120 projects have been realized in Europe in recent years - despite coronarestrictions - by this international network of 15 active organizations. CtC ->CtI is a continuation of the CtC project that started in 2012 as a joint effort of sixteen European partners to realize powerful and sustainable connections between (performing) artists, audiences, cultural organizations and scientists. New audience groups were reached with all kinds of art initiatives. In the continuation of CtC to CtI in 2018, the network partially renewed itself (a small number of partners stopped, five joined, see: ctc-cti.eu). The focus was shifted from audience building to creating impact. CtC -> CtI calls explicit attention to the influence and value of art for society, by studying its broad, multifaceted development through the prism of social change, emancipation and empowerment. Despite the corona crisis - or perhaps even because of it - international cooperation has produced many exciting insights, knowledge, methods and different art forms - all participants agree. Even if it was not equally easy to keep the engine going via zoom sessions. Nine organizations participated actively, including large institutions such as Theater Rotterdam and Noorderzon Performing Arts Festival in the Netherlands, BIT Teatergarasien in Bergen/Norway and Culturgest in Lisbon/Portugal, as well as small pioneers such as AltArt in Cluj Napoca/Romania and Bunker in Ljubljana, Slovenia.

The latter, as a "Slovenian non-profit organization for the realization and organization of cultural events (such as contemporary theater performances, dance performances, workshops and educational programs)" within the network, has been both penning and leading CtC-> CtI in recent years. Culturgest in Lisbon will take over that torch when the follow-up project under the name Create to Permuate also takes place.

Looking back they all say: a European network on social and artistic impact stands or falls with the commitment of people, who are well embedded in an environment; without contacts you have no impact and cooperation is not done with organizations but with dedicated people. They are there, as the closing conference proved, for which participants from Slovenia, Portugal, England, the Netherlands, Romania, Norway, Croatia, Belgium, Italy and the Czech Republic traveled to Ljubljana to see performances, contribute to debates and walk through the center of Ljubljana as demonstrators. Among other things, they saw a confrontational testimony from Chile: the interdisciplinary project Mutilated, in which the Chilean collective Cuerpo Sor (consisting of actress and filmmaker Ébana Garin Coronel and theater director Luis Guenel Soto) used banging hammers and rattling grit in an ominous darkness to draw attention to the hushed-up stories of victims who paid a high price for their participation in the 2019 student protests: they lost most of their sight due to heavy-handed police brutality that crushed the social uprising.

BOOK: Social Impact in Arts and Culture – The Diverse Lives of a Concept

One of the most tangible outcomes of CtC -> CtI is the beautifully designed, in-depth book Social Impact in Arts and Culture - The Diverse Lives of a Concept, presented at the closing event in Ljubljana. In 15 essays, writers raise provocative questions such as the differences between the historical origins of the concept of "social impact" and the many meanings in which the term is used today, what role socially-active art plays in the revolt against the dystopia of neoliberalism and how with medium of interactive radio can smartly contribute to community building. It also elaborates on the criticism that (temporary) artistic community projects may unintentionally contribute to the political remediation policies of neo-liberal governments. They first make drastic cuts in social welfare by cutting back on services, after which they set up subsidy pots for artists so that they can camouflage the gap with incidental projects aimed at the participation of affected citizens. Community projects are stimulated precisely where crucial social services have disappeared. Do artists not thereby confirm the social hierarchy in a society? What meaning do exclusion and inclusion acquire then? Can the socio-political gap between the powerful majority and the excluded minority be bridged with art initiatives? And what about the participatory theater techniques of The Theater of the Oppressed - a theory developed by Augusto Boal, in which passive audiences do not exist?

Multidisciplinary & documentary

Coordinator Alma R. Selimović summarizes with a smile the past years around the special European cooperation within CtC -> CtI. 'Of course corona had a big impact and a number of projects were delayed because of this. But Bunker always honors fair working conditions in the workplace so we were careful with this as well. When artists needed more time to complete projects due to complex circumstances, we allowed them to do so. We learned indescribably, suffered a little and had more than enough fun.

She stresses that the strength of the network is the globalizing cooperation of all the participating countries, but that the strength of each initiated project lies precisely in a thorough local embedding. "There is no one method or toolbox to generate social impact. Every artist, every organization has to invent its own wheel. But you can learn from each other.” For example, it turns out that multidisciplinary and documentary projects are often highly effective because they have more hooks to claim their presence in the public discourse.

Mark Deputter (61), general and Artistic Director of Cultuurgest in Lisbon (and before that of Stuc in Leuven and Teatro Maria Matos) defends the unexpected, individual and intimate side of the concept of social impact: "Art can make you look at the world from a different perspective. We are actually always in production or organizational mode. We mainly look at practical matters. But precisely impractical aspects impress your soul and influence the way you view the world.' Culturgest therefore wants to reach as many new audiences as possible to introduce them to unique aesthetic experiences. 'The performing arts lend themselves perfectly to daring to look catastrophe in the eye through a new window in a concentrated way. Therefore, we are developing an intensive program on a wide range of issues in the fields of art, science, politics and society, in close cooperation with artists, scientists, universities and other civil society organizations. Themes we continue to explore include: migration, cultural diversity and decolonization, gender and, last but not least, ecology and climate change.