‘De opstand is van alle tijden’

TEKST: ELLEN MANNENS
Jeanne d’Arc, kruistochten, Black Lives Matter, de bestorming van het Amerikaanse Capitool: de opstand is van alle tijden, dus vormen al die tijden samen de inspiratie voor de kostuums van de voorstelling R.I.O.T. van Alida Dors. Ontworpen en gemaakt door Erik Bosman en Karin van der Leeuw in het kostuumatelier van TR, pal tegenover de locatie aan de William Boothlaan.

‘Hier mogen we best grootst mee uitpakken’, was het eerste wat Erik Bosman dacht toen hij en Karin van der Leeuw, de vaste krachten achter het kostuumatelier van TR, kennismaakten met R.I.O.T. “Ik zag dansers op een bijna leeg podium”, zegt Erik Bosman. “En aangezien het Alida’s eerste grote zaal productie zou worden en onze eerste samenwerking met Alida, vonden we dat we alles uit de kast konden halen.”

Tijdens het twee maanden durende ontwerp- en maakproces haalde de realiteit de kostuummakers echter in, doordat de theaters wederom de deuren moesten sluiten in een nieuwe corona-lockdown. “Al snel werd duidelijk dat de geplande première niet kon doorgaan, dus moest iedereen snel schakelen”, zegt Erik Bosman. “Alida Dors besloot R.I.O.T. naar buiten te brengen: het theater uit, de stad in voor een film. Dat had ook gevolgen voor de kostuums.” 

“Het grote verschil met theater en film op locatie, is dat je de realiteit niet kun uitschakelen”, legt Karin van der Leeuw uit. “In het theater creëer je met elkaar een complete eigen realiteit waar je de kostuums op aanpast. Zulke kostuums passen niet altijd in de realistische buitenwereld.”

Een deel van de oorspronkelijke kostuum-ideeën sneuvelde daardoor. Zoals de grote silhouetten. “We zagen die grote silhouetten voor ons door de setting op het lege podium”, vertelt Erik. “Toen de dramaturg ons de werken van Kara Walker liet zien, die letterlijk silhouetten maakt rond thema’s als geweld en seksualiteit, viel het kwartje helemaal. We lieten ons daarom aanvankelijk inspireren door die silhouetten en door opstanden door de eeuwen heen. Maar we gebruikten de kledingstijlen wel door elkaar, zoals het hoort bij deze tijd. Kijk maar naar een serie als Bridgerton op Netflix, daarin mixen ze ook verschillende tijdsgeesten. En omdat R.I.O.T. een totaalbeeld laat zien, wilden wij dat ook doen met onze kostuums.”

‘Strijd zit niet per se in kleding, maar in houding'

Zo stonden de dansers tijdens de repetities te krumpen in een ME-vest met een rok die niet had misstaan in de tijd van de Amerikaanse burgeroorlog en danste een ander weer in een schermvest met rok uit de tijd van de Franse revolutie. “Die kostuums moeten we nu laten gaan”, zegt Erik. “Hoewel we wel nog kijken of we één ervan kunnen gebruiken, omdat ze het thema van strijd en opstand goed laten zien, als een Jeanne d’Arc op de barricaden.”

Het thema opstand is overigens niet helemaal nieuw voor de kostuumontwerpers. Karin: “Voor de voorstelling HAAT van Productiehuis Theater Rotterdam doken we ook al in dit thema. Daarin zagen we dat strijd niet per se zit in kleding, maar in houding. Omdat we met dansers werken, is het sowieso belangrijk dat je het lichaam nog goed zien. Vanuit dat uitgangspunt werkten we. En omdat die basis goed stond, konden we hier voor de film op voortborduren.”

En waar het ene kostuum sneuvelt, bleek een ander het juist goed te doen. Erik: “De witte kostuums die we hadden gecreëerd voor de ‘voorvaders’ in de voorstelling, werken juist heel goed dromerig en spookachtig op film.”

Zo ontstond door te creëren en vooral ook te proberen een nieuwe samenstelling van kostuums voor R.I.O.T.. Dat ‘proberen’ gebeurde regelmatig al in het atelier. Zo testte Erik enkele gezichtsmaskers alvast in het atelier met de nodige wilde bewegingen. “Het is beter dat wij er in het atelier achter komen of iets wel of niet werkt, dan dat we het met het doorpassen ontdekken. Zo werk je steeds weer naar de juiste kostuums toe: ze moeten dienend zijn aan de voorstelling. Als het na de voorstelling alleen maar over de kostuums gaat, hebben wij ons werk niet goed gedaan.”

R.I.O.T.

In een mix van dans, film en muziek onderzoekt R.I.O.T. de mechanismen van een opstand. Hoe individuen vastlopen in het systeem. Hoe de stem van de eenling aan kracht wint dankzij een groep. Hoe sisterhood en broederschap kunnen ontstaan in tijden van toenemende polarisatie. Maar bovenal: de transformatieve kracht van hoop, die vleugels geeft en richting geeft aan de toekomst.

Voor deze eenmalige livestream maakte Alida veel nieuw materiaal. Hierin ligt minder de nadruk op woede en ontwrichting – fenomenen tegenwoordig onophoudelijk het nieuws domineren – en meer op de helende kracht van groepsvorming en de binnenwereld van mensen in verzet.