R.I.O.T. After

De voorstelling R.I.O.T. werd de afgelopen corona-jaren wel drie keer verplaatst. Toch waren alle inspanningen niet voor niets. Dramaturg Jappe Groenendijk geeft een inkijkje in het bijzondere werkproces: tijdens de reis die we als team hebben gemaakt zijn nieuwe manieren van samenwerken uitgeprobeerd die een blijvende invloed hebben op de werkprocessen van Theater Rotterdam. 

Veranderende wereld 
De inhoud van de voorstelling R.I.O.T. is tijdens het maakproces steeds weer aangescherpt en verdiept. Ruim tweeënhalf jaar geleden sprak ik voor het eerst met Alida Dors over haar wens om deze voorstelling te maken. Zij vertelde over haar fascinatie voor protesten, die aansluit bij haar bredere onderzoek naar de strijd tussen individu en maatschappij, waarbij identiteit, beeldvorming, machtsverhoudingen een belangrijke rol spelen. 

Een onderliggende vraag in ons maakproces was: hoe ons te verhouden tot de veranderende wereld om ons heen? Nou, dat hebben we geweten. Tijdens het vooronderzoek was het thema al urgent; er waren klimaatmarsen, scholierenstakingen, onderwijsprotesten, demonstraties van Kick Out Zwarte Piet en de eerste boerenprotesten. Maar om de mechanismes achter riots te bestuderen, richtten we onze blik nog deels op verre plaatsen, zoals de demonstraties op het Tahrirplein in Caïro en de protesten in Hongkong. 

Tijdens het maakproces volgden de echte riots elkaar in hoog tempo op. Eerst waren er de wereldwijde Black Lives Matters protesten, vervolgens Corona-rellen in o.a. Eindhoven, Amsterdam en Rotterdam en daarna de Capitool-bestorming in de VS. (En inmiddels volgen we het verzet van de Oekraïense bevolking op onze schermen.) Iedere keer wanneer beelden van protesten het nieuws domineerden, vroegen we ons af hoe we de voorstellig zo konden vormgeven dat het publiek niet alleen nog maar deze actuele referentie erin zou lezen. 

Van riot naar inner journey
Het was ons namelijk niet te doen om een specifiek protest, maar fundamenteler, om vragen als: wanneer komen we in actie? Wat is er voor nodig dat een tipping point wordt bereikt waarbij mensen de straat op te gaan om hun stem te laten horen? Hoe werkt die sluimerende onvrede waarbij individuen ogenschijnlijk uit het niets een collectief vormen en bereid zijn om samen op te komen voor hun idealen? Welke stemmen beïnvloeden wat we doen? En hoe hou je vast aan dezelfde idealen als je onderling verdeeld bent?

Nadat twee jaar lang het nieuws werd gedomineerd door demonstranten en relschoppers, voelden we minder noodzaak om deze inmiddels overbekende beelden nog eens in het theater te herhalen. Gaandeweg verlegden we de focus naar de spirituele dimensie van collectief verzet. De unieke gebeurtenis wanneer gelijkgestemden schijnbaar uit het niets elkaar weten te vinden. Wanneer onbekenden naar elkaar toe groeien, dezelfde energie voelen en elkaar opeens door dik en dun steunen. Wanneer vanuit een bevrijdend gevoel sociale grenzen lijken te vervagen en er voor even een nieuwe werkelijkheid met bijbehorende regels lijkt te ontstaan. 

Outside the Box
Hoewel we de voorstellig nog altijd niet met publiek hebben kunnen delen, was het proces dat we als team doormaakten inspirerend. Het voor theaterbegrippen ongekend lange werkproces gaf verdieping aan het materiaal en de manier van werken. 

Bij de start van de repetitieperiode voor de herneming in december 2021 werd duidelijk dat een theatertournee er opnieuw niet in zat. Alida besloot het roer om te gooien en in te zetten op een Outside the Box-variant: een livestream die deels op de straten rondom het Schouwburgplein en deels in het theater zou plaatsvinden. Een nieuwe manier van werken die technisch complex was en het hele team uitdaagde om actief mee te denken hoe we dit konden realiseren. 

Voor Alida was het tegelijk een lange masterclass in de mogelijkheden van haar nieuwe ‘huis’ Theater Rotterdam. Als artistiek directeur staan principes als meerstemmigheid, multiperspectiviteit en gedeeld eigenaarschap centraal in haar visie voor de organisatie. Dit productieproces bleek een ideale manier om dat ook op de vloer in de praktijk te brengen en te voelen wat meerstemmigheid kan betekenen.

 
 Werken als crew
Alida bracht de wendbaarheid en collectieve manier van werken die zij gewend was binnen haar eigen organisatie BackBone mee in haar werk in het grote instituut TR. Het team omarmde deze manier van maken en werkte als een hechte crew. Decor-, licht- en kostuumontwerpers, productie, techniek en marketing: iedereen dacht mee hoe we binnen de beperkingen van steeds weer wijzigende maatregelingen onze voorstelling naar een hoger plan konden tillen. Lichtontwerper Axel Dikkers dacht mee over het storyboard en sparde met de technici van de filmcrew. Assistent-choreografe Donna Chittick ontpopte tijdens de repetities onverwacht tot ideale cameravrouw. Iedereen pakte ownership, leverde gevraagd en ongevraagd input binnen de kaders die Alida gaf, waardoor het project echt een team effort werd. 

Als ik Alida vraag wat zij van deze manier van werken meeneemt naar de toekomst hoeft zijn niet lang na te denken: ‘Het smaakt naar meer om te experimenteren met hoe digitale beelden aanvullend kunnen zijn op de dans. Ik wil vaker contextspecifiek werk maken en de black box van het theater uit. En we gaan binnen Theater Rotterdam meer ruimte maken in onze planningen voor vooronderzoek en doorontwikkeling, omdat ik erin geloof dat dit het artistieke proces en de uiteindelijke voorstelling echt ten goede komt.’