Gold

Het oeuvre van Nederlands bekendste choreograaf, Hans van Manen, is voor Het Nationale Ballet van onschatbare waarde. Recent wijdde het prestigieuze Marijinski Ballet in Sint-Petersburg nog een heel programma aan zijn werk. In dit programma voegt het gezelschap een parel van de meester aan het repertoire toe.

Metaforen
Metaforen is een van de ‘vroege’ Van Manen-meesterwerken: hij maakte het op de kop af vijftigjaar geleden voor het Nederlands Dans Theater. De choreografie is een helder, uiterst geraffineerd vormenspel waarbij spiegeling en symmetrie een belangrijke rol spelen, maar tegelijkertijd wist de choreograaf ook destijds al als geen ander hoe hij met één blik of beweging een wereld aan menselijke gevoelens en spanningen kon oproepen.
Blikvangers in het ballet zijn een voor die tijd revolutionair mannenduet en een prachtig verstild vrouwenadagio, waarbij de vrouwen hand in hand dansen. Het mannenduet werd in 1965 door velen opgevat als een pleidooi voor homo-emancipatie en -rechten. Maar Van Manen was daar helemaal niet mee bezig: hij wilde niets anders dan laten zien dat twee mannen net zo goed een abstracte, klassieke pas de deux kunnen dansen, inclusief een – destijds als choquerend ervaren – schouderlift

Adagio Hammerklavier
Van de ruim 150 werken die het oeuvre van Hans van Manen telt, is Adagio Hammerklavier een van de meest uitgevoerde. Deze ‘tijdloze klassieker van de twintigste-eeuwse danskunst’ – zoals het werk vaak wordt bestempeld – markeert de periode waarin Van Manen steeds vaker gebruik ging maken van de academische spitzentechniek en ditmaal deed hij dat op een voor hem uitzonderlijk lyrische wijze.
Daarbij was de muziek, het door Christoph Eschenbach gespeelde adagio uit Beethovens Pianosonate nr 29 B-dur, leidend: Eschenbach speelt de compositie ruim vier minuten langzamer dan andere pianisten. Dat inspireerde Van Manen tot een ‘ode aan de vertraging’. In zijn choreografie voor drie solistenparen onderwierp hij Beethovens adagio aan een diepgaand onderzoek waarbij hij wilde uitvinden hóe langzaam een beweging zijn kan. Het resultaat omschreef hij ooit als ‘een wiel dat, na een zet, nog nét loopt, nog nét niet omvalt’.

Twilight
Een verleidelijker en raadselachtiger schoen dan de pump kent Hans van Manen niet, zei hij ooit. Niettemin is het opmerkelijk én getuigt het van zijn immer verrassende eigenheid dat hij juist in zijn eerste choreografie voor Het Nationale Ballet, Twilight uit 1972, de spitzen van de ballerina verruilde voor een paar hoge hakken. Hij werd daartoe mede geïnspireerd door John Cage’ The Perilous Night, een grillig stuk voor geprepareerde piano, dat – volgens de meesterchoreograaf – al bij voorbaat ‘spanning en gesodemieter’ voorspelt.
In het eerste deel van Van Manens ‘dansdrama voor twee’ zijn de man en de vrouw verwikkeld in een continu spel van aantrekken en afstoten. Een tergend, maar ingehouden ‘aftasten van hoever je kunt gaan in liefde en lelijkheid’. In het tweede deel volgt, wanneer de vrouw haar pumps uittrekt, de ontlading. De strijdbijl wordt begraven.

Two Gold Variations
Met Two Gold Variations voegt Het Nationale Ballet een nieuwe parel toe aan zijn omvangrijke Van Manen-repertoire. Wonderlijk genoeg is het ballet, na de korte premièreserie in 1999 bij het Nederlands Dans Theater, niet meer in Nederland te zien geweest, ook al werd het destijds in de pers geestdriftig onthaald als een ‘choreografie die beklijft in hart en hersens’.
Van Manen liet zich voor zijn creatie inspireren door twee delen uit Jacob ter Veldhuis’ Goldrush Concerto, muziek die, zegt hij, ‘swingt als de pest, met ongelooflijk woest ritmische delen en een buitengewoon interessante opeenvolging qua instrumentatie’. Two Gold Variations vertelt geen doorlopend verhaal. De choreograaf wilde de dansers juist telkens iets nieuws, iets anders laten doen. Maar uiteindelijk grijpt alles toch op de een of andere manier in elkaar en roept het ballet de sfeer op van een steeds heftiger wordende dialoog tussen man en vrouw, verveelvoudigd door zes andere paren.

_____________

EXTRA: COLLEGE

Om 18:45 wordt er een college verzorgd door Jacq. Algra. Zij zal samen met Rachel Beaujean, balletmeester, dieper ingaan op de balletwereld. Rachel Beaujean is al vanaf 1977 verbonden aan Het Nationale Ballet en al bijna twintig jaar balletmeester. Beaujean werd opgeleid aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag en danste in vele werken.

Praktische informatie
Kaartjes voor dit college kosten € 3,50 en zijn zowel aan de kassa als op de site van de Rotterdamse Schouwburg te koop.